تداوم ناهنجاری؛از شکلک‌های بددهن تا روبات‌های مستهجن!

  

شیوه مقابله با روبات‌های غیر اخلاقی تلگرام چیست؟

پایگاه تحلیلی رصد / جنجال ساخت استیکرهای غیر اخلاقی در تلگرام تازه در حال فروکش کردن بود که این بار روبات‌های فعال در این نرم افزار ارتباطی، ماجرای چالش برانگیز دیگری را آغاز کرده اند. نرم افزاری که تعداد کاربران آن در ایران روز به روز افزایش می‌یابد. با کوچ کاربران ایرانی وایبر و واتس اپ به تلگرام که از اوایل امسال رخ داد، پیش بینی می‌شد که تلگرام به محلی برای بروز برخی ناهنجاری‌های اخلاقی نگران کننده تبدیل شود.

وقتی صورتک‌های بی‌ادب، داد صاحبخانه را هم در می‌آورد!

استقبال ایرانی‌ها از تلگرام بعد از آن رخ داد که استفاده از نرم‌افزار موبایلی «وایبر» در ایران با محدودیت‌ و کندی سرعت روبه‌رو شد؛ با استقرار کاربران در تلگرام و رواج این نرم افزار در میان مردم شاهد فعالیت‌های شیطنت آمیز و غیر اخلاقی هستیم. ساخت استیکرهایی با محتوای غیر اخلاقی و مفاهیم بی‌پروای جنسی که به شکلی آشکار موازین اخلاقی، شرعی و خانوادگی حاکم بر جامعه ایران را تهدید می‌کند باعث شد پای دست اندرکاران این نرم افزار و مدیران حوزه فناوری ارتباطات به موضوع باز شود. یکی دوهفته پیش وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، از عذرخواهی شرکت تلگرام از مقامات ایرانی برای انتشار استیکرهای غیراخلاقی خبر داد و گفت: «مدیریت این شبکه مجازی، در ایمیلی که برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ارسال کرده است متعهد شده بر اساس قوانین جمهوری اسلامی فعالیت داشته باشد و این استیکرهای غیراخلاقی را از شبکه خود برای کاربران ایرانی حذف کند».

روبات‌های مفسده انگیز و شیطنت‌های تازه در فضای مجازی

اما قابلیت جدید نرم افزار تلگرام، مدیران و فعالان فضای مجازی را با وجود فرصت‌هایی که آفرید با تهدید فزاینده جدیدی مواجه کرده است. انتشار روبات توسط کاربران تلگرام و فعالیت آن در گروه‌های تلگرامی، امکان جدید این برنامه است. قابلیتی که البته دارای کاربردهای تسهیل گر و مفیدی برای کاربران در حوزه خبررسانی، خدمات و استفاده از امکانات عمومی نیز هست اما همچون سایر ابزارهای ارتباطی، روی سیاه سکه اش خیلی زود خود را نشان داد. ساخت و گسترش راحت این روبات‌های مجازی که امکان ارسال مدون و به روز تصاویر، کلیپ و متن را برای کاربران فراهم می‌کند باعث شده تا فرصت طلبان همیشه آماده، با طراحی روبات‌های مستهجن به راحتی محتویات غیر اخلاقی مد نظر خود را در اختیار کاربران قرار دهند. این روبات‌ها امکان ارسال متن، فیلم و تصاویر مستهجن برای افراد بدون حضور مستقیم عامل انسانی را فراهم می‌کند. متاسفانه در برخی مطالب ارسالی از این روبات‌ها فیلم‌ها و تصاویر خصوصی ایرانی نیز وجود دارد. دردآور اینکه آن قدر سازندگان این روبات‌ها احساس امنیت می‌کنند که برای سفارش ساخت روبات از ارسال شماره حساب و شماره تماس هیچ ابایی ندارند! شاید اولین اقدام برای برخورد با چنین وضعیتی، رویکرد حاکمیت محور و معمول در سال‌های اخیر باشد. رویکردی که بر پایه فیلترینگ و برخورد حذفی با چنین نرم افزارهایی قرار دارد. اینگونه اقدامات اگرچه برای کاهش سرعت گسترش این ناهنجاری لازم و ناگزیر است، با این حال نیاز به اتخاذ سیاست‌های موثرتر احساس می‌شود.

ریشه یابی و حل مسئله

«اصغر مهاجری»، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه تهران معتقد است: «بسیاری از مسائل اجتماعی ما زاییده مسئله جنسی و جنسیتی است. این یک واقعیت است. راهکارش در پاک کردن صورت مسئله نیست، در حل آن است. ضمن این که حالا که مشخص شده پشت صحنه چطور است می‌توانیم ارزیابی کنیم بقیه مسائل پشت صحنه ما چیست. مثلا در روابط یواشکی، اتفاق‌هایی که در خانواده رخ می‌دهد و باعث طلاق می‌شود و… که خودش یک واحد پایه برای تحلیل و ارزیابی مسائل جنسی در ایران است». «حسن موسوی چلک»،رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران هم معتقد است در ایران در فضای مجازی سواد استفاده صحیح از این فضا جا نیفتاده است: « نکته مهم، ابراز وجود و تخلیه روانی است. ما بلوغ کامل برای استفاده نداریم و این را نوعی تخلیه روانی می‌دانیم. این نوع فضای مجازی و این نوع فرصت‌ها در کشورهای دیگر زودتر از ما شناسایی شده و استفاده می‌شود. مسئله بعدی این است که یک جور احساس لذت می‌کنیم وقتی حرف نامربوطی را در جایی می‌زنیم و منتشر می‌کنیم، این حرف نامربوط وقتی مورد استقبال قرار می‌گیرد لذت ما بیشتر می‌شود».موسوی چلک در ادامه می‌گوید:« بیشترین کاربران کسانی‌اند که در سنین نوجوانی و جوانی و سن بلوغ هستند و مسائل جنسی برایشان بیشتر از سایر سنین مهم است. عموماً ما اتفاقات مربوط به امور جنسی را از مجاری غیررسمی می‌گیریم، رسمی‌اش مدرسه و رسانه و خانه است. ما در این مجاری اطلاعات درست نمی‌گیریم، طبیعتا جایش را مجاری غیررسمی می‌گیرد».

روبات‌های بی‌اخلاق، آزمونی برای فیلترینگ هوشمند

در مجموع به نظر می‌رسد در کنار اقدامات سخت افزاری برای شناسایی گروه‌ها یا روبات‌های فعال در زمینه تولید محتوای مستهجن، آگاه سازی سریع و بی‌تعارف مردم و به ویژه خانواده‌ها و فعالان حوزه آموزش و پرورش موثرترین راهکار برای حل بنیادین این معضل است. ارتقای سواد رسانه‌ای این دو نهاد، در قالب «توانمندسازی پیش گیرانه» می‌تواندگروه‌های هدفی که بیشترین میزان آسیب پذیری را دارند(کودکان، دانش آموزان و نوجوانان) را تا حد زیادی از خطرات تنش زا و بحران آفرین روبات‌های مستهجن مصون بدارد. در نظر گرفتن شرایط سنی و ویژگی‌های شخصیتی فرزندان از جانب خانواده‌ها باعث می‌شود تا ارائه ابزارهای ارتباطی از جانب آنان با درایت بیشتری صورت گرفته و خسارات آن کمتر شود. نظارت بر محتوای شبکه‌های ارتباطی مجازی و فیلتر محتوای نامطلوب این نرم افزارها در بسیار ی از کشورهای توسعه یافته نیز رواج دارد چراکه ناهنجاری‌های اخلاقی این عرصه امنیت روانی جامعه را به شدت متاثر می‌سازد. شیوه برخورد با روبات‌های غیر اخلاقی در تلگرام می‌تواند محکی جدی برای امکان یا امتناع از عملیاتی شدن ایده فیلترینگ هوشمند باشد. ایده‌ای که از همان ابتدای طرح، با دیده تردید به آن نگریسته می‌شد. هرچند وزیر ارتباطات اعلام کرده است که مرحله اول فیلترینگ هوشمند که از طریق یک نرم افزار روی اینستاگرام صورت گرفته، ۸۳ درصد موفق بوده است اما باید دید با توجه به حضور روزافزون روبات‌های مولد مطالب مستهجن در تلگرام، صابون فیلترینگ هوشمندچگونه تن این نرم افزار پر مخاطب را از آلودگی روبات‌ها خواهد زدود؟ آیا عمق و گستره فعالیت‌های نامطلوب برخی کاربران، تلگرام را قربانی خواهد کرد یا مکانیزم خاصی برای جدا کردن سره ازناسره طراحی خواهدشد؟